Ο Κων. Καραμανλής, όμως, ήταν με «τους πολλούς», δηλαδή αντίθετος με τη θέση του Παν. Κανελλόπουλου, όπως αποκαλύπτεται από την αλληλογραφία του με τους «σκληρούς» της ΕΡΕ, από τους οποίους ζητούσε «να εξουθενωθεί» ο Γεώργιος Παπανδρέου. Σε επιστολή του προς τον Παναγ. Πιπινέλη -μετέπειτα υπουργό της χούντας- έγραφε: «Θεωρώ περιττόν να επιστήσω την προσοχήν σου επί της διεξαγομένης δίκης του ΑΣΠΙΔΑ, η έκβασις της οποίας θα επηρεάσει αποφασιστικώς τας περαιτέρω εξελίξεις. Φοβούμαι ότι η θρασύτης των κατηγορουμένων και της Ε.Κ. δεν οφείλεται εις απόγνωσιν, αλλά εις αυτοπεποίθησιν. Αυτοπεποίθησιν δημιουργηθείσαν από την άνισον μαχητικότητα των δύο παρατάξεων. Και νομίζω ότι και το φαινόμενον αυτό θα πρέπει να μελετηθεί βαθύτερα. Ο Παπανδρέου, ύστερα από όσα έκανε, θα έπρεπε να είναι πολιτικώς εξουθενωμένος. Το γεγονός ότι εξακολουθεί να είναι ακόμη επικίνδυνος, αποδεικνύει ότι δεν κτυπήθηκε όταν και όπου έπρεπε». («Αρχείο», τόμος 6ος, σελ. 240).
Χαρακτηριστική είναι επίσης η επιστολή του Κων. Καραμανλή προς τον δημοσιογράφο Σάββα Κωνσταντόπουλο, εκδότη της εφημερίδας «Ελεύθερος Κόσμος», ο οποίος υποστήριζε την απριλιανή δικτατορία και την «προανήγγειλε» με διαλέξεις του, τις οποίες εξέδωσε και σε βιβλίο. Του γράφει ο Κων. Καραμανλής στις 26 Ιουλίου 1966: «Το βιβλίο σου "Ο φόβος της δικτατορίας" είναι ενδιαφέρον και επίκαιρο. Μαρτυρεί και θάρρος και γνώση των προβλημάτων. Δεν γνωρίζω αν το ησθάνθησαν αι δυνάμεις εκείναι, από τας οποίας ο τόπος αναμένει την σωτηρίαν του και αι οποίαι έχουν περιέλθει εις μίαν κατάστασιν ευδαίμονος αδρανείας».
Οι δυνάμεις που συνιστούσε ο Κων. Καραμανλής να κινηθούν για τη «σωτηρία» του τόπου δεν ήταν σε κατάσταση «ευδαίμονος αδρανείας». Ο Κωνσταντίνος ακολουθούσε τις συστάσεις του για εκτροπή αλλά άλλοι τον πρόλαβαν.
Οι συνταγματάρχες με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 ανέτρεψαν την κυβέρνηση Παναγιώτη Κανελλόπουλου της ΕΡΕ, του κόμματος που είχε ιδρύσει ο Κων. Καραμανλής, συνέλαβαν την πολιτική ηγεσία του τόπου, και χιλιάδες αριστερούς πολίτες, άνοιξαν στα ξερονήσια τα στρατόπεδα της εξορίας και έβαλαν τη χώρα στο γύψο.
Καθολική ήταν η αντίδραση στο δικτατορικό καθεστώς. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ο μόνος πολιτικός ηγέτης που αντιμετώπισε θετικά τους πρώτους μήνες το δικτατορικό καθεστώς, όπως φαίνεται από μακρά επιστολή με «συστάσεις» και «παραινέσεις» αλλά και επαίνους, που έστειλε στον πρωθυπουργό Κων. Κόλλια, στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρει:
«Με ικανοποίησιν έλαβον γνώσιν των τελευταίων δηλώσεών σας προς την Επιτροπήν Αναθεωρήσεως του Συντάγματος. Επιβεβαιώνουν την θέλησιν της Κυβερνήσεως όπως αποκαταστήση την ομαλότητα και μάλιστα επί υγιεστέρων βάσεων, διά του εκσυγχρονισμού του πολιτεύματος της χώρας.
Ανησυχίες για την αποστολή
Δεν σας αποκρύπτω ότι κατειχόμην από την ανησυχίαν ότι ήτο δυνατόν να εκτραπή η επανάστασις προς επιδιώξεις αντιθέτους προς την αποστολήν της. Διότι υπήρξαν πληροφορίαι και ίσως και ενδείξεις, ότι θα επεχειρείτο να δοθή εις την μεταβολήν του παρελθόντος Απριλίου κάποια μορφή μονίμου καθεστώτος. Γνωρίζω τας αντιλήψεις σας και εκτιμώ το ήθος σας, όπως γνωρίζω και εκτιμώ την σύνεσιν και το θάρρος, με τον οποίον ο βασιλεύς αντιμετωπίζει την δημιουργηθείσαν εν Ελλάδι κατάστασιν. Και θα απετέλουν αυτά εγγυήσεις διά το μέλλον, εάν η εξουσία δεν ήτο σήμερον εν Ελλάδι πολυκεντρική.
Δεν αμφιβάλλω ότι οι πρωτοστατήσαντες εις την εκτροπήν εκινήθησαν με αγαθάς προθέσεις (το αν, καλώς ή κακώς, εξετίμησαν τους κινδύνους οι οποίοι κατά την γνώμη τους ηπείλουν το Εθνος, θα κριθή από την ιστορίαν). Είναι γνωστόν ότι όλαι αι επαναστάσεις περικλείουν και δυνάμεις εξτρεμιστικάς και είναι, επίσης, γνωστόν ότι μη δεσμευόμενοι από κανόνας αυτοσχεδιάζουν και διαμορφώνουν καθ' οδόν την πολιτικήν των. Και σας γράφω, ακριβώς, για να επιστήσω επ' αυτού την προσοχήν σας.
Θεωρώ περιττόν να τονίσω τους κινδύνους που συνεπάγεται για το Εθνος οιαδήποτε απόπειρα μονιμοποιήσεως του παρόντος καθεστώτος». Και συνεχίζει:
«Η επανάστασις, ως γνωστόν, εξεδηλώθη ως αντίδρασης κατά της υφισταμένης εν Ελλάδι καταστάσεως, την αθλιότητα της οποίας συνομολογούν ήδη όλοι οι Έλληνες και όταν ακόμη διαφωνούν ως προς τους υπευθύνους (...)
Ανεξαρτήτως, όμως, των αιτίων, τα οποία οδήγησαν εις την εκτροπήν, βέβαιον είναι ότι τα ίδια αυτά αίτια προσδιορίζουν και την αποστολήν της. Αποστολήν, η οποία συνίσταται εις την εξυγίανσιν της δημοσίας μας ζωής και την ταχείαν αποκατάστασιν της Δημοκρατίας επί βάσεων ασφαλεστέρων. Υπό την έννοιαν δε αυτήν και μόνον την εστήριξε ο στρατός, την υπεδέχθη η κοινή γνώμη και την ηνέχθησαν εκείνοι, οι οποίοι ηδύνατο εγκαίρως να αντιδράσουν. Πάσα παρεξήγησις επ' αυτού θα απετέλει βαρύτατον ιστορικόν σφάλμα. Δεν αμφιβάλλω ότι η Κυβέρνησις, εν τω συνόλω της, υπό την έννοιαν αυτήν συνέλαβε την αποστολήν της και ότι θα είναι εις θέσιν συντόμως να προσδιορίση τα μέτρα και την διαδικασίαν διά των οποίων θα την πραγματοποιήση. Η ύπαρξις αμφιβολιών περί των προθέσεών της θα προκαλέση σύγχυσιν και επικινδύνους αντιδράσεις».
Και κατέληγε στην επιστολή:
«Δεν γνωρίζω ούτε τας προθέσεις ούτε τας δυνατότητας της επαναστατικής Κυβερνήσεως. Εύχομαι να έχη συλλάβει ορθώς την αποστολήν της και να έχη την ικανότητα να την φέρη εις πέραν. Εάν όμως, δι' οιονδήποτε λόγον, υστερή είτε εις το πρώτον είτε εις το δεύτερον, τότε οφείλει να αφήση την πρωτοβουλίαν εις τον Ρυθμιστήν του Πολιτεύματος, προσφέρουσα εις Αυτόν και την συμπαράστασίν της».
Το Κίνημα του Ναυτικού
Η επιστολή έπεσε στο κενό. Ο ίδιος ο Καραμανλής γράφει σε σημείωμά του: «Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως με απηξίωσε απαντήσεως, αρκεσθείς να δηλώση κατά τρόπον αόριστον εις τον κ. Παπακωνσταντίνου, ο οποίος του επέδωσε την επιστολήν, ότι δεν έπρεπε να ανησυχώ. Παρά ταύτα, οι λόγοι και αι πράξεις της Κυβερνήσεως ενίσχυον τας ανησυχίας μου».
(«Αρχείο» Κ. Καραμανλή, τόμος 7ος, σελ. 28-29).
Ο Κων. Καραμανλής συστηματικά απέφυγε την ανάμιξή του σε κινήσεις ανατροπής της δικτατορίας, ούτε και πρόσφερε στήριξη με δηλώσεις του. Κατά την προετοιμασία του Κινήματος του Ναυτικού, που εκδηλώθηκε τη νύχτα της 22ας προς 23η Μαΐου 1973 ζητήθηκε η πολιτική κάλυψή του από τον Κων. Καραμανλή, μέσω του Ευαγγέλου Αβέρωφ. Αναφέρεται στο «Αρχείο» (σελ. 177, τόμος 7ος) ότι: «Ο Κ. Καραμανλής δεν είχε άμεση ανάμιξη στην προετοιμασία ή εκτέλεση του κινήματος, μη έχοντας τη δυνατότητα να γνωρίζει υπεύθυνα, εκ των προτέρων, τους κινηματίες και τα σχέδιά τους. Με το σκεπτικό αυτό δεν είχε δεχτεί ούτε και να ενθαρρύνει άμεσα την επαναστατική κίνηση, δύο μήνες νωρίτερα, αλλά και παλαιότερα, το 1969, όταν του διαβιβάστηκε εμπιστευτικά σχετική έκκληση των πρωτεργατών της κινήσεως».
Στο βιβλίο του αντιναυάρχου ε.α. Κωστή Γκορτζή «Ναύαρχος Νίκος Παππάς. Το βέλος στην καρδιά της δικτατορίας», που πρόσφατα κυκλοφόρησε, αναφέρονται λεπτομέρειες για την προσπάθεια προσέγγισης του Κων. Καραμανλή και αποκαλύπτεται ότι ο κυβερνήτης του «Βέλος» Νίκος Παππάς «σε μία, άγνωστη σε πολλούς, τελευταία προσπάθειά του, απευθύνεται στον φίλο του Νίκο Βαρδινογιάννη και στέλνουν τον μικρό του αδελφό, Βαρδή, στο εξωτερικό να συναντήσει τον Καραμανλή και τον βασιλιά. Δεν τον δέχτηκαν...».
Για το Πολυτεχνείο
Και για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του 1973, ο Κων. Καραμανλής απέφυγε να κάνει δηλώσεις. Στο «Αρχείο» του (τόμος 7ος, σελ. 202) σημειώνεται: «Ο Κ. Καραμανλής, μη έχοντας άμεση την εποπτεία των δραματικών γεγονότων που εκτυλίσσονταν στην Αθήνα και ενόψει πιθανών ανεξέλεγκτων εξελίξεων, που ήταν δυνατόν να επιφυλάσσουν, δεν θεώρησε προφανώς σκόπιμο, μετά την πρόσφατη σαφή και αναλυτική διατύπωση των απόψεών του, να κάμει οποιαδήποτε εσπευσμένη δήλωση» (σ.σ. αναφέρεται στις δηλώσεις της 23ης Απριλίου 1973).
Σ' όλη τη διάρκεια της δικτατορίας ο Κων. Καραμανλής έκανε επιλεκτικά δημόσιες δηλώσεις. Οι πιο σημαντικές ήταν: Η συνέντευξή του στην εφημερίδα «Le Monde» στις 28 Νοεμβρίου 1967 στην οποία είπε ότι το πραξικόπημα στην Ελλάδα έγινε «διότι υπήρξαν ωρισμένοι φιλόδοξοι αξιωματικοί και διότι είχε χρεωκοπήσει η Δημοκρατία». Η δήλωσή του για το κίνημα του βασιλιά Κωνσταντίνου στις 13 Δεκεμβρίου 1967, ότι «όλοι οι Έλληνες έχουν καθήκον να υποστηρίζουν τον αγώνα διά την αποκατάστασιν της Δημοκρατίας στην Ελλάδα». Εκτενείς δηλώσεις έδωσε στη δημοσιότητα στις 30 Σεπτεμβρίου 1969 για την κατάσταση στην Ελλάδα, επικρίνοντας το καθεστώς ότι «διέπραξε ευθύς εξ αρχής το πρόσθετον σφάλμα να αποβλέψει στην δημιουργία μονίμου καθεστώτος».
Μετά μακρά σιωπή έδωσε ο Κων. Καραμανλής εκτενείς δηλώσεις, που δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες «Βραδυνή» και «Θεσσαλονίκη», με τις οποίες επέκρινε το καθεστώς, υπογραμμίζοντας ότι: «Εψήφισα ένα Σύνταγμα για να αποκαταστήσει δήθεν την Δημοκρατία και ασκεί εν ονόματι αυτού του Συντάγματος δικτατορίαν». Και επαναλάμβανε την πρότασή του για μια «έμπειρον και ισχυράν κυβέρνησιν» η οποία «ασκούσα δι' ορισμένον χρόνον εκτάκτους εξουσίας» θα δημιουργούσε τις συνθήκες «που θα επιτρέψουν να λειτουργήσει η δημοκρατία εις την Ελλάδα και να αποφασίσει ο κυρίαρχος λαός εγκαίρως και ελευθέρως διά το μέλλον του».
Δεν οδηγήθηκε η χώρα στις εκλογές μετά το βασιλικό Ιουλιανό συνταγματικό πραξικόπημα του 1965, γιατί το Παλάτι, οι παράγοντες της Δεξιάς, με κορυφαίο τον Κων. Καραμανλή, ήθελαν λύση εκτροπής, δηλαδή δικτατορία, βιασμό της λαϊκής βούλησης, για να μη φέρουν τις προοδευτικές δημοκρατικές δυνάμεις στην εξουσία, όπως ήταν βέβαιο.
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=22/04/2010&id=154133
